Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Herkese merhaba, bu yazımda, genellikle çocukluk çağıyla ilişkilendirilen ancak aslında birçok yetişkinin hayatında sessizce varlığını sürdüren Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) konusunu ele alacağım. Çünkü “büyüyünce geçer” sandığımız şey, bazen bizimle birlikte büyüyor.

DEHB Yalnızca Çocuklara Özgü Değildir

Çocukluk çağında teşhis edilen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), aslında yaşla birlikte yok olmaz. Evet, artık sınıfta yerinde duramayan bir çocuk değiliz; ama zihnimizde hâlâ aynı kıpırtı, aynı dalgalanma devam ediyor olabilir. Bu bozukluk, yetişkinliğe taşındığında farklı bir yüzle karşımıza çıkar. Plan yaparken zorlanma, dikkatin dağılması, ani kararlar verme ya da sabırsızlık gibi günlük yaşamı ciddi şekilde etkileyen pek çok belirtiyle kendini gösterebilir.

Yetişkinlerde DEHB'nin Belirtileri

Yetişkinlerde DEHB, çoğu zaman gözden kaçar. Çünkü belirtiler "tembellik", "dalgınlık" ya da "disiplinsizlik" gibi etiketlerle açıklanmaya çalışılır. Ancak bu belirtilerin çoğu, beynin dikkat, yürütücü işlevler ve dürtü kontrolüyle ilgili bölgelerinde yapısal ve işlevsel farklılıkların sonucudur. İşte yetişkinlerde en sık gözlenen bazı belirtiler:

🔑 Sürekli Unutkanlık

Anahtarınızı sık sık mı kaybediyorsunuz? Toplantılar ya da önemli randevular sıkça gözünüzden mi kaçıyor? Bu tür unutkanlıklar, basit dalgınlıklardan farklıdır. Örneğin, biriyle telefonda konuşurken aynı anda başka bir şeyle ilgilenmeye başlarsınız ve sonra hem konuşmanın içeriğini unutur, hem de asıl yapmak istediğiniz işi yarım bırakırsınız.

⏳ Erteleme ve Son Dakikacılık

"Ben en iyi baskı altında çalışırım" lafını sık mı söylüyorsunuz? Aslında bu, beynin dopamin sistemiyle ilgilidir. Erteleme davranışı, ödül sisteminin düşük uyarılmasıyla bağlantılıdır. Yetişkin DEHB'si olan bireyler, işleri son dakikaya bırakır, o anda bir “panik dopamini” devreye girer ve kişi ancak o zaman odaklanabilir hale gelir.

🧠 Odaklanamama ve Daldan Dala Atlama

Bir e-posta yazarken başka bir fikre kapılıp Instagram'a mı giriyorsunuz? Oradan bir arkadaşınıza mesaj atıp, sonra ne yazdığınızı bile hatırlamıyor musunuz? DEHB'li bireyler için dikkat, sabit bir ışık gibi değil; arada sırada çakan bir flaş gibidir. Parlar, söner, başka bir yere kayar.

💬 Dürtüsellik ve Sabırsızlık

Söz kesmek, bekleyememek, hızlı cevaplar vermek... Bu durumlar ilişkileri zorlar. Bir örnek: Karşınızdaki kişi konuşurken sizin aklınıza bir fikir gelir ve onu hemen söyleme ihtiyacı hissedersiniz. Karşınızdaki kendini kesilmiş, değersiz hissettiği için zamanla uzaklaşabilir.

😵 İçsel Huzursuzluk

Bedeniniz oturuyor ama zihniniz koşuyor. Sessizce oturup bir dizi izlemek, kitap okumak ya da sadece durmak… Bunlar sizin için işkence gibi olabilir. Zihnin içindeki motor hiç durmaz. Kimi zaman bu, uykusuzluk olarak geri döner. Yatarsınız ama zihin konuşmaya devam eder: “Yarın yapacak çok işim var. Onu da unutmamalıyım. Acaba e-postayı gönderdim mi?”

DEHB’li Yetişkinler Ne Hisseder?

• Yetişkinlerde DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), yalnızca bir “dikkat sorunu” değildir. Bu durum, kişinin iç dünyasında çok daha derin, bazen kimseye anlatılamayan duygulara yol açar. Yıllardır birçok danışanımla bu konuda çalıştım. Anlattıkları duygular neredeyse ortak:

  
  

  🧩 Sürekli Eksik ve Yetersiz Hissetmek

• “Benim bir şeyim eksik” düşüncesi DEHB’li birçok yetişkinin zihninde sessizce dolaşır. Herkese çok basit gelen bir işi bile onlarca kez unutmak, toplantıya geç kalmak ya da önemli bir e-postayı göndermeyi atlamak... Bunlar üst üste yaşandıkça kişi ister istemez “Ben yetersizim” demeye başlar.

• 🗨 Bir danışanım şöyle demişti: “İçimde bir motor var ama fren yok gibi… Sürekli hareket hâlindeyim ama nereye gittiğimi bilmiyorum.”

  
  

  🔥 İçsel Öfke ve Hayal Kırıklığı

• Birçok kişi potansiyelinin farkında. Ama bu potansiyeli hayata geçirecek odağı ve düzeni kurmakta zorlandıklarında içten içe bir öfke hissedebiliyorlar. Bu öfke dışa vurulmuyor belki ama kişiyi içten içe kemiriyor.

• 🗨 “Benim zekâm yerinde ama işler bir türlü yolunda gitmiyor.” diyen pek çok kişiyle karşılaşıyorum.

  
  

  💔 Tembel Değilim, Sadece Kafam Dağınık

• Toplumda “dalgın, tembel, savruk” etiketleriyle karşılaşmak çok yıpratıcı. Oysa kişi tüm gün zihninde binbir düşünceyle savaşırken, dışarıdan sadece dağınık görünmesi çok büyük bir haksızlık.

• 🗨 “O kadar çok şeyi aynı anda düşünüyorum ki hangisine odaklanacağımı şaşırıyorum. Ama dışarıdan bu sadece ‘oyalanmak’ gibi görünüyor.”

  
  

  😔 Sürekli Çabalamak Ama Yine de Düzen Kuramamak

• DEHB’li yetişkinler genellikle sandığımızdan çok daha fazla çaba gösteriyorlar. Planlayıcılar, alarm hatırlatmaları, renkli notlar… Ama ne yapılırsa yapılsın, düzeni korumak zor. Bu da zamanla kronik bir tükenmişliğe yol açabiliyor.

• 🗨 “Her pazartesi yeni bir ajandaya başlıyorum, her cuma yine aynı dağınıklığa dönüyorum.”

Bu duygular sizi tanımlıyor olabilir. Ama bilin ki yalnız değilsiniz. Gri Cevher olarak, bu karmaşık duyguların içinden birlikte geçmek, sizi sadece “başarılı” değil, aynı zamanda “huzurlu” bir yaşama ulaştırmak için buradayız.

Ne Yapılabilir?

DEHB bir “çocukluk hastalığı” değil. Yetişkinlikte de dikkat, odaklanma, zaman yönetimi ve dürtü kontrolü gibi pek çok alanda zorluklara yol açabilir. Ancak iyi haber şu: Bu zorluklarla başa çıkmanın yolları var — hem de çok etkili yollar.

🧠 Tanı Almak: İlk Adımı Atmak

“Bende mi bir gariplik var?” diye yıllarca içten içe sorgulayan çok kişi oluyor. Zihninizin neden bu kadar dağınık çalıştığını, neden işleri son dakikaya bıraktığınızı, neden aynı döngüye tekrar tekrar düştüğünüzü anlamaya çalışmak yıpratıcı olabilir.

Oysa bir uzmanla görüşüp DEHB tanısı almak, bu sorgulamaların yerini anlayışa ve çözüm üretmeye bırakabilir.

🗨 Bir danışanım şöyle demişti: “Tanı aldıktan sonra kendime karşı daha az acımasız olmaya başladım. Meğer ben tembel değilmişim, sadece farklı çalışıyormuş zihnim.”

💊 İlaç Desteği ve Terapi

DEHB’nin tedavisinde ilaçlar, beyin kimyasındaki dengesizlikleri düzenlemeye yardımcı olur. Bu, düşüncelerinizi daha organize hâle getirir, dikkat sürenizi artırır. Ama tedavi sadece ilaçtan ibaret değildir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), zihinsel kalabalıkla baş etmeyi, önceliklendirme yapmayı, zaman yönetimini öğrenmeyi sağlar. Terapi, sadece bir “sorunu çözmek” değil, aynı zamanda kendinizi yeniden tanımak ve kabul etmektir.

📅 Küçük Adımlarla Büyük Değişimler

Hayatınızı bir anda düzene sokmanız gerekmiyor. Her gün yaptığınız küçük bir değişiklik — örneğin e-posta kutunuzu temizlemek, yapılacaklar listesini sadeleştirmek ya da sadece bir işinizi tamamlamak bile — zamanla büyük farklar yaratabilir.

🗨 “Önceden dağ gibi işleri ertelerdim. Şimdi sadece sabah 30 dakikalık bir planlama yaparak günü kontrol altına alabiliyorum.” diyen birçok danışanımız oldu.

Gri Cevher Olarak Yanınızdayız

Biz Gri Cevher’de, DEHB tanısı almış ya da bu belirtilerle boğuşan yetişkinlere özel bireysel psikoterapi ve psikiyatri desteği sunuyoruz. Sizi yargılamadan, etiketlemeden, sadece anlamaya ve destek olmaya çalışıyoruz.

💬 Hazırsanız, zihninizin karmaşasını birlikte düzene sokabiliriz. İlk adım zor olabilir, ama bilin ki bu yolda yalnız yürümek zorunda değilsiniz.

DEHB’li Yetişkinler Nasıl Davranır?

Birçok danışanım şunu söylüyor:

“Sanki beynim birden fazla sekmeyi aynı anda açık tutuyor ama hiçbirinde tam olarak ne yaptığımı hatırlamıyorum.”

Bu kişiler çoğu zaman kendilerini “dağınık, tembel, daima geç kalan” bireyler olarak tanımlıyor. Oysa burada kişilik değil, bir nörobiyolojik durum söz konusu.

Hangi Alanlarda Zorluk Yaşanır?

DEHB’li bir yetişkin için zorluklar yalnızca “dikkatini verememek” ile sınırlı değildir. Hayatın birçok alanında küçük gibi görünen ama zamanla yıpratıcı hale gelen sorunlarla başa çıkmak gerekebilir. İşte bunların bazıları:

💼 İş Hayatı

İş ortamı çoğu zaman yapı ve süreklilik gerektirir — bu da DEHB’li biri için adeta zihinsel bir labirente dönüşebilir.

• Zaman yönetimi güçlüğü: “Beş dakikaya başlarım” diyerek ertelenen işler saatler sonra bile tamamlanmayabilir. Son teslim tarihleri sürekli yaklaşan bir tehdit gibi hissedilebilir.

• Detaylara dikkat edememe: Rapor hazırlanırken eksik kalan bir sayfa, yanlış gönderilen bir e-posta ya da toplantı notlarının unutulması... Küçük gibi görünse de, birikince iş yerinde güvensizlik yaratabilir.

• Sürekli proje değiştirme: Yeni başladığınız iş bir süre sonra sizi sıkabilir. Bu yüzden aynı anda üç işe birden başlayıp, hiçbirini tamamlayamadan vazgeçtiğinizi fark edebilirsiniz.

• Toplantılarda odaklanamama: Konu teknikleştiğinde zihniniz başka bir yere kayabilir. Önemli bir detay gözden kaçabilir ya da katkı sunmanız gereken anda dalgın görünebilirsiniz.

🗨 “Toplantıda aklıma ne alacağımı düşünecek kadar dağılıyorum. Sonra herkesin konuştuğu konuyu kaçırmış oluyorum.”

❤️ İlişkiler

DEHB, sadece kişinin iç dünyasını değil, yakın ilişkilerini de etkileyebilir. Özellikle romantik ilişkilerde bu durum zamanla kırgınlıklara yol açabilir.

• Partnerle sürekli çatışma: “Sana söyledim ama yine unuttun” ya da “Neden hâlâ yapılmadı?” gibi cümlelerle sık sık karşılaşabilirsiniz. Bu durum zamanla iletişimde yorgunluğa neden olur.

• Duygusal gelgitler: Ani öfkelenmeler, sonra da pişmanlık… Bu dalgalanmalar hem sizi hem partnerinizi yorabilir.

• Dinleme ve empati eksikliği: Karşınızdaki kişi duygusunu paylaşırken zihninizde başka şeyler dönüyor olabilir. Bu da karşınızdakine “önemsenmiyormuş” hissi verir.

🗨 “Sevgilim bana bir şey anlatırken, ben kafamda ertesi günün yapılacaklarını düşünmeye başlıyorum. Dinliyor gibi yapıyorum ama gerçekten orada değilim.”

🏠 Günlük Yaşam

DEHB sadece büyük işlerde değil, gündelik hayatın küçük detaylarında da kendini belli eder. Ve bu detaylar birikir, yoruculaşır.

• Fatura ödemelerini unutma: Otomatik ödeme talimatı olmasa aylarca ödenmemiş faturalar birikebilir. Bu durum ev içi huzuru da bozar.

• Evde dağınıklık: “Sonra toplarım” diye bırakılan eşyalar kısa sürede evdeki düzeni altüst eder. Evi toplamak gözünüzde büyür, bu yüzden daha da ertelenir.

• Randevulara geç kalma: Bir yere tam vaktinde gitmek neredeyse imkânsız olabilir. Çünkü hazırlanmak için ne kadar zamana ihtiyacınız olduğunu planlamakta zorlanırsınız.

🗨 “Alarmı kuruyorum ama sonra lavaboya gidişim bile uzuyor. Zaman nasıl geçiyor anlamıyorum. Yine geç kalıyorum.”

DEHB Teşhisi Nasıl Konur?

“Ben de mi DEHB’liyim acaba?” Bu soruyu kendinize sorduysanız, yalnız değilsiniz. Ancak sadece internetteki belirtileri okuyarak bu sorunun yanıtı verilemez. DEHB tanısı, dikkatli ve kapsamlı bir değerlendirme süreciyle konur.

🧠 Tanı Süreci Nasıldır?

• Klinik görüşme: İlk adım genellikle uzman bir psikiyatrist veya klinik psikologla yapılan detaylı bir görüşmedir. Bu görüşmede dikkat sorunlarınız, dürtüsellik, organizasyon beceriniz ve geçmişte yaşadığınız zorluklar ele alınır.

• Çocukluk öyküsü: DEHB, genellikle çocuklukta başlayan bir nörogelişimsel bozukluktur. Bu yüzden çocukluk döneminizle ilgili bilgi alınır. “İlkokulda defterini sık unuturdu” ya da “derste çok konuşurdu” gibi geçmişte yaşanmış durumlar tanıda önemli ipuçlarıdır.

• Psikometrik testler: Dikkat testleri, dürtüsellik ölçümleri ve anketler tanı sürecini objektifleştirir. Bazen bu testlerin uygulanması tanı için belirleyici olabilir.

• Nöropsikiyatrik değerlendirme (gerekirse): Özellikle başka tanılarla (anksiyete, depresyon, öğrenme güçlüğü vb.) karıştığında daha detaylı nöropsikolojik testler istenebilir.

🗨 “Her şeyin benim tembelliğimden kaynaklandığını sanıyordum. Ama uzmanla görüşünce bunun sadece tembellik değil, başka bir şey olduğunu anladım.”

🧑‍⚕️ Gri Cevher’de Teşhis Süreci Nasıl Yürütülür?

Gri Cevher’de her bireyin öyküsüne ve ihtiyaçlarına özel bir değerlendirme yapılır. Çünkü her DEHB profili birbirinden farklıdır. Kimi kişilerde dikkat dağınıklığı ön plandadır, kimilerinde ise hiperaktivite ve dürtüsellik daha baskındır. Bu nedenle tanı sürecinde “herkese aynı test” yaklaşımı yerine, kişiye özel bir planlama yapılır.

Tedavi Mümkün mü?

Evet, DEHB yönetilebilir bir durumdur. Uygun destekle hem işlevsellik artar hem de yaşam kalitesi yükselir. Tedavi çok boyutlu bir yaklaşımla planlanır.

🧘 Psikoterapi

Psikoterapi, DEHB’nin yönetilmesinde çok etkilidir. Özellikle günlük yaşamı zorlaştıran düşünce kalıplarını fark etmeye ve değiştirmeye yardımcı olur.

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kişi “Ben zaten hiçbir işi zamanında yapamıyorum” gibi inançlara sahip olabilir. BDT, bu tür düşüncelerin fark edilmesine ve yerine daha işlevsel düşüncelerin konulmasına yardımcı olur. Ayrıca dürtü kontrolü ve zaman yönetimi becerileri üzerine somut çalışmalar yapılır.

• Mindfulness (Bilinçli Farkındalık): Odaklanma sorunu yaşayan bireyler için “şu anda burada olmak” becerisi oldukça değerlidir. Meditasyon ve nefes çalışmalarıyla zihni sürekli geçmiş ya da geleceğe kaçmaktan alıkoymak mümkündür.

• Koçluk yaklaşımları: DEHB’li bireyler bazen günlük planlama, görev takibi ya da öncelik belirleme konusunda destek almak ister. Profesyonel koçluk yaklaşımları bu noktada çok faydalıdır.

🗨 “Terapide zaman yönetimi için küçük hedefler koyduk. Artık sabahları 10 dakikada hazırlanabiliyorum, önceden bu bile mümkün değildi.”

💊 İlaç Tedavisi

Bazı bireylerde dikkat eksikliği ve dürtüsellik belirtileri çok yoğundur. Bu durum hem iş hem sosyal yaşamı ciddi şekilde etkileyebilir. Bu gibi durumlarda, psikiyatrist kontrolünde ilaç tedavisi önerilebilir.

• İlaçlar, beynin dikkat ve odaklanma süreçlerinde rol alan nörotransmitterleri dengelemeye yardımcı olur.

• Tedaviye başlamak her zaman zor bir karardır, ancak doğru takiple oldukça olumlu sonuçlar elde edilebilir.

🗨 “İlaçla birlikte gün içinde daha az yoruluyorum. Aynı işi 2 saat yerine 45 dakikada yapabiliyorum artık.”

Kendinizi Etiketlemeyin, Anlamaya Çalışın

DEHB, bir karakter kusuru ya da tembellik değil; beynin dikkat, dürtü kontrolü ve zaman algısı gibi alanlarda farklı çalışmasına neden olan nörobiyolojik bir özelliktir. Bu farkı bir “engellik” gibi değil, bir “çeşitlilik” olarak görmek gerekir. Zorluklar elbette vardır ama bu zorluklar doğru destekle yönetilebilir.

Eğer uzun zamandır “Neden bir türlü toparlanamıyorum?”, “Neden her şeyi son dakikaya bırakıyorum?” ya da “Ben neden böyleyim?” diye kendinize soruyorsanız… Belki de artık kendinizi suçlamaktan vazgeçip, anlamaya yönelmenin zamanı gelmiştir.

Kendinize biraz daha şefkatle bakın. Çünkü yaşadığınız şeyin bir adı var ve bu adı bilmek, çözümün ilk adımıdır.

Gri Cevher olarak, biz bu süreci yargılamadan, etiketlemeden, anlamaya ve birlikte yol bulmaya odaklanıyoruz.

Son olarak:

“Hayatım hep kaos içinde geçti, hiçbir şeyi zamanında yapamıyorum, herkes düzenli ben neden değilim?” diye düşünen o yetişkin siz misiniz?

Belki de tek eksik, beyninizin farklı çalıştığını ve bu farklılığın bir açıklaması olduğunu bilmekti.

DEHB ile yaşamak zor olabilir, evet. Ama imkânsız değil. Doğru tanı, kişiselleştirilmiş bir terapi planı ve gerektiğinde ilaç desteği ile bu kaosu yönetecek beceriler kazanmak mümkündür.

Biz Gri Cevher’de, bu yolculukta size eşlik etmeye hazır bir ekibiz. Aramızda DEHB konusunda uzman psikiyatristler, yetişkin psikolojisine hâkim klinik psikologlar ve günlük yaşamınızı düzenlemenize yardımcı olacak deneyimli terapistler bulunuyor.

Karmaşa içinde kaybolmuş gibi hissediyorsanız, bilmenizi isterim ki: Yalnız değilsiniz.

📩 İlk adımı atmak isterseniz, www.gricevher.com üzerinden bizimle kolayca iletişime geçebilirsiniz.

 Siz sadece gelin, gerisini birlikte hallederiz.